Tot en met 28 november kun je in het Belgische Genk nog terecht voor een kolenmijn tot de nok gevuld met de kunst van Tim Burton. Schokkend Nieuws nam een kijkje in The World of Tim Burton en wilde niet meer weg.
‘Genk is Happening!’ staat overal op billboards. Of dat geldt voor de hele stad, waarvan we het bestaan nog niet kenden, is moeilijk te zeggen, maar het geldt zeker voor C-Mine, waar The World of Tim Burton tijdelijk is neergestreken. Ooit een werkende kolenmijn, nu omgebouwd tot een enorm cultureel centrum, maar met de gigantische kolenschachten nog voor de deur. Ook Tim Burton is gecharmeerd van de bijna intacte fabriekshallen, blijkt tijdens de persconferentie: ‘Het is zo mooi dat dit gebouw niet afgebroken is, maar is omgebouwd tot iets artistieks. Een prachtig contrast tussen wat het ooit was en wat het is geworden. Een geweldige plek voor artistieke ambities.’
Maar we kwamen natuurlijk voor de inhoud, niet voor de gebouwen. Voor we in de kunst duiken, wonen we een ultrakorte persconferentie bij met Tim Burton zelf, curator Jenny He en Wim Dries, burgemeester van Genk. Met de tentoonstelling, die na de opening in 2014 in MoMA in New York de hele wereld over reisde, wilde He bezoekers een kijkje geven in het creatieve brein van Tim Burton.
Hoe voelde het toen hij de allereerste keer al dat werk bij elkaar zag? Burton: ‘Een paar jaar voor MoMA kwam Jenny naar me toe en zei dat ze heel graag door mijn spullen wilde kijken. Ze vonden werken in lades, dozen, onderin kasten; dingen die ik me niet eens meer kon herinneren. Dat was een nogal vreemde ervaring. Ik deelde mijn tekeningen ook nooit met iemand, die waren puur voor mijzelf of als voorbereiding op een nieuw project. Maar zij hebben een soort archeologische zoektocht verricht en echt alles gevonden, waar ze toen een soort scenario van hebben gemaakt. Voor mij was het een out of body experience, alsof je je vuile was aan de muur hangt zodat iedereen die kan inspecteren. Maar het was ook heel spannend.’ Lachend: ‘Ik zou het zelf nooit gedaan hebben, gewoon naar MoMA stappen en zeggen: “Hé, ik wil een tentoonstelling!”’
Na het persmoment volgt een rondleiding met gids. En wat voor eentje! Willy Jacobs blijkt een onuitputtelijke bron van informatie over Burton en zijn werk, zonder ook maar één spiekbriefje te gebruiken. ’s Middags gaan we terug om alles nogmaals te bekijken, in ons eigen tempo, en eten we wafels in het Burton Café dat eruitziet als het dorpje Spectre uit BIG FISH – compleet met schoenen aan lijntjes boven onze hoofden.
De op thema in secties verdeelde werken (meer dan 400!) lopen van doodles in mini-notitieboekjes en op servetjes (‘napkin art’) tot schilderijen op papier, canvas en zwart fluweel; van foto’s, Stainboy-tekenfilms en korte films uit Burtons tienertijd tot videoclips en boeken die hij na afloop van filmopnames samenstelde voor cast en crew, als bedankje en herinnering. In de Polaroidsectie zijn foto’s van Burtons filmproject ‘Unnatural History’ te zien en de Carnavalesque-sectie getuigt van zijn affectie voor de combinatie horror en (groteske) humor. Er staan poppen uit de stop-motionfilms CORPSE BRIDE en FRANKENWEENIE, willekeurige monstertjes met veel tanden en ogen en een enorme Balloon Boy uit zijn verzenbundel The Melancholy Death of Oyster Boy. In veel vroege afbeeldingen herken je personages en ideeën die later in films terug zullen komen, zoals verschillende Marsmannetjes, een tuinman met tuinscharen als handen, en figuren die jaren daarna opduiken als de bewoners van Halloween Town in THE NIGHTMARE BEFORE CHRISTMAS. Veel zwart-wit, veel spiralen en veel, heel veel grote ogen met minipupillen.
In een klein hokje, waar maar acht mensen tegelijk in mogen, hangen oude brieven, schetsen en foto’s van een jonge Tim Burton – met een verontrustend kapsel dat hem doet lijken op een seriemoordenaar in de dop. Hier vinden we ook zijn kinderboek The Giant Zlig, ooit opgestuurd naar Walt Disney Productions. Bij de uitgever zagen ze zeker potentie (de beleefde en aanmoedigende brief ligt ernaast) maar het deed hen te veel denken aan Dr. Seuss. Er hangt een illustratie die hij als kind maakte voor de wagens van de Burbank-vuilnisdienst en een foto van hemzelf met Vincent Price. Ernaast, op een schets van een aantal Vincents (uit de gelijknamige korte film uit 1982, waarin Price’ stem te horen is), lezen we: ‘For Tim, I wish I were this Vincent! Great success, Vincent Price.’ Over aanmoediging gesproken.
In de laatste ruimte hangt een gordijn, van waar achter een spookachtig circusmuziekje klinkt. De vloer en het plafond zijn zwart en op de zwarte wanden om ons heen lichten talloze glow-in-the-dark-figuurtjes op. Vóór ons hangt een carrousel in de lucht dat langzaam, schokkerig ronddraait. De top bestaat uit een rood-met-witte circustent met daaronder brede rijen tanden in een enorme grijns. Rondom hangen dezelfde onwerkelijke figuren. Het muziekje is nét wat vals en je hoort heel zachtjes het mechaniekje achter de carrousel. We zijn binnengetreden in het brein van Burton.
’s Avonds schuiven we aan in de bioscoop op hetzelfde terrein. Tim Burton is gevraagd twee van zijn favoriete films te programmeren: THE OMEGA MAN en THE WICKER MAN – het origineel, uiteraard. Bij de introductie vertelt Burton dat mensen aanvankelijk niet wisten wat ze aan moesten met THE WICKER MAN, iets wat hij ook ziet in de reacties op zijn eigen werk. Heeft hij een favoriete scène? ‘Nee, het gaat om het thema. Anti-autoriteit, kunst versus bureaucratie, weirdness, muziek en Christopher Lee. Wat wil je nog meer?’
Deze zeer uitgebreide expo maakt weer duidelijk dat Tim Burton meer is dan alleen regisseur. Hij heeft een visie, een eigen wereld, bevolkt door outsiders en outcasts: de onbegrepenen. Voor even maakten we deel uit van die wereld, en begrepen we alles. Jenny He en C-Mine hebben iets bijzonders neergezet. The World of Tim Burton zou wel eens de meest succesvolle tentoonstelling van C-Mine kunnen worden: de verwachting was zo’n vijfendertigduizend bezoekers te trekken, maar eind september waren er al dertigduizend mensen geweest – en had de expo nog zes weken te gaan. Kennelijk zijn er meer outsiders dan gedacht.
Dit verslag verscheen eerder op www.schokkendnieuws.nl.